Wpływ żelaza na poziom EPO w niewydolności serca

Wpływ żelaza na poziom EPO w niewydolności serca

Większość pacjentów z niewydolnością serca ma nieprawidłowy poziom endogennej erytropoetyny, a niedobór żelaza wpływa na oporność szpiku na ten hormon. To jedne z najważniejszych wniosków międzynarodowej grupy specjalistów, którzy przeanalizowali dane kilkuset pacjentów z niewydolnością serca i niedokrwistością z kilku krajów. Na kanwie analiz powstała praca, której pierwszym autorem jest dr Michał Tkaczyszyn z Instytutu Chorób Serca UMW i USK - Iron deficiency contributes to resistance to endogenous erythropoietin in anaemic heart failure patients; została ona opublikowana w European Journal of Heart Failure, flagowym europejskim czasopiśmie poświęconym zagadnieniom niewydolności serca. Publikacja ta jest wynikiem pracy międzynarodowego zespołu i dotyczy mechanizmów nieefektywnego działania erytropoetyny w niewydolności serca.

Monika Szymańska-Antosiak

Specjaliści z UMW i USK we Wrocławiu byli częścią międzynarodowego zespołu badającego patofizjologię i konsekwencje kliniczne niedoboru żelaza w niewydolności serca. W najnowszych analizach sprawdzono jak często endogenna erytropoetyna jest nieprawidłowa w niewydolności serca, czyli jest jej za mało lub za dużo oraz jaka jest w tym rola niedoboru żelaza.

Erytropoetyna nie jest chyba często kojarzona ze schorzeniami kardiologicznymi?

Tak. To dość nietypowe bo z erytropoetyną (EPO) spotykamy się raczej w hematologii czy nefrologii. To hormon produkowany głównie w nerkach pobudzający szpik do produkcji czerwonych krwinek. Hormon ten jest świetnie znany fanom wyścigów kolarskich. Rekombinowane erytropoetyny są środkami dopingowymi, zwiększającymi zdolności krwi do dostarczania tlenu do tkanek, co przekłada się z kolei na zwiększenie wydolności fizycznej, co jest niezwykle istotne w sportach wytrzymałościowych. Celem naszej pracy było z kolei sprawdzenie, jak często ten endogenny hormon jest nieprawidłowy w niewydolności serca, z drugiej strony czy niedobór żelaza odgrywa tu rolę. Przeanalizowaliśmy pod nadzorem merytorycznym i koncepcyjnym prof. dr hab. Ewy Jankowskiej dane kliniczne ponad 1800 pacjentów z Polski, Holandii, Hiszpanii. To bez wątpienia było siłą tej pracy, liczba i międzynarodowy charakter pacjentów. Wybraliśmy 435 którzy mieli niedokrwistość i zmierzony najważniejszy hormon pozostający w centrum produkcji czerwonych krwinek –EPO.

Niewydolność serca przekłada się także na osłabienie pozostałych organów?

Niewydolność serca to nie tylko uszkodzone serce, ale również inne organy. W związku z tym mamy chore mięśnie, często chore nerki, dysfunkcję układu oddechowego w postaci słabowitych mięśni oddechowych, problemy z wątrobą. Obwodowe organy też zajęte są procesem chorobowym. Jednym z istotnych problemów naszych pacjentów jest anemia, czyli niedokrwistość. Anemia jest bardzo niekorzystnym czynnikiem prognostycznym u pacjentów z niewydolnością serca. Anemicy charakteryzują się gorszym rokowaniem, opisane to było już w dziesiątkach prac naukowych. Jest więcej zgonów w grupie pacjentów z niedokrwistością w porównaniu do tych z prawidłową hemoglobiną. W kardiologii w dalszym ciągu nie w pełni rozumiemy, dlaczego u pacjentów rozwija się ta niedokrwistość.

Jakie były Państwa obserwacje w badanej grupie tych kilkuset osób?

Podstawowe zawężenie grupy badanych do 435 osób wynikało z tego, że z jednej strony chcieliśmy mieć tylko pacjentów z niedokrwistością, a z drugiej strony zależało nam by mieli dostępny poziom EPO. Badana grupa wyglądała następująco: 435 pacjentów z niewydolnością serca w wieku około 74 lat, 40% z nich stanowiły kobiety. Na podstawie specjalnych modeli matematycznych szacowaliśmy, kto ma prawidłowy poziom EPO, a kto ma tego hormonu za mało lub za dużo w stosunku do aktualnego stężenia hemoglobiny. Zdecydowana większość pacjentów miała niedobór EPO (57%) co było związane m. in. z niewydolnością nerek. Z kolei co piąty pacjent był oporny na erytropoetynę tzn. miał nieadekwatnie wysokie stężenia EPO w odniesieniu do stężenia hemoglobiny. Oznaczało to, że nerki produkują dużo hormonu, ale nie podnosi on efektywnie hemoglobiny. Chcieliśmy sprawdzić, czy żelazo odgrywa tutaj rolę w "promocji" tej oporności. Dotychczas uważano bowiem, że w niewydolności serca oporność na EPO jest związana głównie ze stanem zapalnym toczącym się w organizmie i tak to było opisywane dotychczas. Stan zapalny to krążące we krwi cząstki, które niekorzystnie wpływają na szpik, co z kolei powoduje to, że EPO w szpiku nie działa efektywnie. Taka była właśnie dotychczas główna koncepcja oporności na EPO u pacjentów z niewydolnością serca. My natomiast pokazaliśmy, że kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na oporność na EPO jest niedobór żelaza w organizmie. Oceniany poprzez stężenie ferrytyny we krwi, która mówi nam ile żelaza jest zmagazynowanego w organizmie. Właśnie niska ferrytyna korelowała z opornością na EPO niezależnie od nasilenia procesów zapalnych w organizmie. To pierwsza taka informacja w literaturze światowej, wcześniej nie było takich danych.

To niezwykle cenne wnioski w kontekście leczenia pacjentów kardiologicznych

To kolejna mała cegiełka do zrozumienia patofizjologii, niedokrwistości w niewydolności serca i mechanizmów dlaczego produkcja czerwonych krwinek u tych pacjentów jest nieefektywna. Warto zaznaczyć, że pacjenci oporni na EPO najgorzej rokują w stosunku do innych chorych. Ważne jest też, że niedobór żelaza jest łatwo korygowalny w niewydolności serca. Karboksymaltozę żelazową dożylnie podajemy pacjentom jeszcze w ramach wytycznych z 2016 roku, które teraz będą uaktualnione na korzyść tej terapii. Pacjenci bardzo dobrze tolerują żelazo i nie muszą pamiętać, aby przyjmować tabletki codziennie. Pierwsza dawka podawana jest w szpitalu a kolejna np. po kilku tygodniach już u lekarza rodzinnego.


Link do publikacji:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34050579/