Granty dla młodych badaczy

Nowy rok akademicki to wyzwanie nie tylko dla studentów, ale również uczelnianej kadry. Troje młodych naukowców z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu już wkrótce rozpocznie prace nad projektami, które zostały nagrodzone w ramach piątej rundy konkursu Miniatura 7 organizowanego przez Narodowe Centrum Nauki (NCN).

Miniatura adresowana jest do naukowców, którzy uzyskali stopień doktora nie wcześniej 1 stycznia 2011 r. W ramach konkursu mogą otrzymać od 5 do 50 tys. zł na realizację działań naukowych (badania wstępne/pilotażowe, staż naukowy, kwerendę lub wyjazd badawczy/konsultacyjny), które posłużą przygotowaniu większego projektu.
Na piątej liście rankingowej Miniatura 7 znalazło się 139 naukowców z całej Polski (w tym 54 laureatów reprezentujących nauki o życiu). Na finansowanie ich działań NCN przeznaczy ponad 5,4 mln zł. W gronie tym są naukowcy z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu: dr Damian Gajecki z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Zawodowych, Nadciśnienia Tętniczego i Onkologii Klinicznej, dr Katarzyna Lebida z Katedry i Zakładu Biofizyki i Neurobiologii oraz dr Tomasz Bielawski z Katedry i Kliniki Psychiatrii.

Dr Damian Gajecki, badanie "Hamowanie TYMP-4 jako nowy potencjalny cel terapii przeciwpłytkowej w prewencji i leczeniu incydentów sercowo-naczyniowych" (49 988 zł)
Leki przeciwpłytkowe (m.in. kwas acetylosalicylowy-ASA oraz inhibitory P2Y12), powszechnie stosowane u chorych o wysokim profilu ryzyka sercowo-naczyniowego, w tym po zabiegach rewaskularyzacji, w wielu przypadkach są nieskuteczne, a jednocześnie zwiększają ryzyko krwawień, co niweluje powodzenie procedury rewaskularyzacyjnej.
Badania ostatnich lat wskazały nowy, ciekawy cel terapeutyczny w płytkach krwi, jakim jest szlak sygnałowy zależny od fosforylazy tymidynowej TYMP-4. Zahamowanie tego enzymu, którego ekspresję wykazano także w tkance neuronalnej ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i w ludzkich kardiomiocytach, może mieć działanie przeciwagregacyjne. Dotychczasowe badania proteomu u pacjentów w ostrej fazie udaru w szeregach czasowych dowiodły, że nadmierna aktywacja TYMP- 4 jest typowa dla ewolucji zmiany ogniskowej w OUN. Jej ograniczenie może więc zmniejszać zakres uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego poprzez zmniejszenie obszaru penumbry niedokrwiennej. 
TYMP-4 ma szansę odegrać ważną rolę zarówno w kontekście terapii przeciwpłytkowej, jak i zmniejszającej zakres uszkodzenia narządowego w ostrych incydentach niedokrwiennych. Inhibitor TYMP-4 – typiracyl obecnie jest stosowany w chemioterapii zaawansowanego raka jelita grubego, modyfikując wątrobową biotransformację fluoropirymidyn, co potwierdza jego bezpieczeństwo w kontekście farmakokinetyki i farmakodynamiki w modelu ludzkim.
Mimo stałego poszerzania wiedzy na temat procesów agregacji płytek i ich roli w patomechanizmie powikłań sercowo-naczyniowych, jak dotąd nie przeprowadzono badań, które określałyby wpływ szlaku zależnego od TYMP-4 w tym zakresie. Projekt ma ocenić skutki jego zablokowania za pomocą inhibitora-typiracylu, a uzyskana wiedza pozwolić na szersze stosowanie leku (a w przyszłości kolejnych przedstawicieli grupy), jako nowej terapii przeciwpłytkowej. 
Korzyścią wynikającą z równoczesnej modyfikacji szlaków sygnałowych w narządach, które uległy niedokrwieniu (OUN, mięsień sercowy), może być również dodatkowe działanie ochronne przed uszkodzeniem niedokrwienno-reperfuzyjnym bądź związanym z hipoksją-reksygenacją. Daje to szansę na skuteczniejsze zabezpieczenia pacjenta najwyższego ryzyka przed incydentem niedokrwiennym, a w przypadku jego wystąpienia zminimalizowanie uszkodzenia narządowego. Wyniki badań mogą też przyczynić się do spadku śmiertelności z powodu udarów mózgu oraz redukcji deficytów neurologicznych w grupie pacjentów w ostrej fazie udaru niedokrwiennego lub grupie bardzo wysokiego ryzyka jego wystąpienia.

Dr Katarzyna Lebida, badanie "Zbadanie roli receptorów dopaminergicznych typu D2 w modulacji transmisji oraz plastyczności GABAergicznej w interneuronach ekspresjonujących wazoaktywny peptyd jelitowy" (49 627 zł)
Fundamentalną własnością układu nerwowego jest jego plastyczność, która umożliwia procesy uczenia się i adaptację do nowego środowiska. Na poziomie komórkowym i molekularnym podstawę procesów neuroplastycznych stanowią różnorodne formy plastyczności synaptycznej, uznawane za główny substrat pamięci. 
Przez dziesięciolecia badana była plastyczność synaps pobudzających, natomiast synapsy hamujące uważane były za niezmienne. Pogląd ten ewoluował i obecnie wiemy, że plastyczność GABAergiczna jest równie powszechna, ale bardziej skomplikowana i trudna do zbadania, chociażby ze względu na różnorodność interneuronów występujących w mózgu. Dlatego też molekularne mechanizmy, leżące u podstaw plastyczności hamującej, nadal są słabo poznane, choć temat jest ważny, ponieważ rola systemu GABAergicznego i jego procesów plastycznych w uczeniu się i tworzeniu śladów pamięciowych jest nie do przecenienia.
W polu CA1 hipokampa wyróżniamy co najmniej 23 typy interneuronów. Na tle innych komórek interneurony ekspresjonujące wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP) tworzą szczególną grupę, gdyż unerwiają specyficznie inne komórki GABAergiczne. Powoduje to odhamowanie komórek piramidowych, które jest kluczowe w regulacji balansu między pobudzeniem a hamowaniem, pozwalając na zachowanie stabilności sieci neuronalnej, kontrolowanie odpowiedniego poziomu aktywności sieciowej podczas zadań behawioralnych oraz ułatwia tworzenie engramów. Pomimo krytycznej roli interneuronów VIP w procesach plastycznych, nie istnieją obecnie dane pokazujące, jakie czynniki regulują plastyczność synaps hamujących w tych komórkach. Atrakcyjnym kandydatem w tym kontekście jest dopamina, gdyż - jak wiadomo - neuromodulacja dopaminergiczna jest kluczowym czynnikiem, który wpływa na funkcje poznawcze oraz przetwarzanie informacji w obszarze hipokampa. Udowodniono jej rolę zarówno w kształtowaniu plastyczności synaptycznej synaps pobudzających, jak i w procesach pamięciowych. Jednak dotychczas skupiano się głównie na udziale receptorów D1/D5, a dopiero ostatnie lata przyniosły zainteresowanie receptorami typu 2. Ponadto udział receptorów dopaminergicznych w plastyczności synaps GABAergicznych jest niezbadany. Głównym celem projektu będzie więc ocena udziału receptorów dopaminergicznych typu D2 w modulacji transmisji oraz długotrwałej plastyczności GABAergicznej w interneuronach ekspresjonujących wazoaktywny peptyd jelitowy w regionie CA1 hipokampa myszy.

Dr Tomasz Bielawski, badanie "Etiologia doświadczeń podobnych do psychotycznych w ujęciu hipotezy wykluczenia społecznego: podłużne badanie populacyjne z zastosowaniem analizy sieci" (44 000 zł)
Doświadczenia podobne do psychotycznych to zjawiska, które dotyczą nawet 7 proc. populacji ogólnej i coraz częściej opisywane są jako przedkliniczne czynniki ryzyka wielu zaburzeń psychicznych. Celem projektu będzie analiza etiologii doświadczeń podobnych do psychotycznych przy wykorzystaniu grupy zdrowych osób. Zostaną one zbadane w dwóch punktach czasowych, oddalonych od siebie o sześć miesięcy. Takie podejście pozwoli zaobserwować dynamikę zmian w obszarze doświadczeń podobnych do psychotycznych u tych samych osób z uwzględnieniem zmian życiowych (m.in. socjoekonomicznych, psychologicznych), zachodzących w czasie.
Badane zmienne (w tym historia przeżytych traum, status socjoekonomiczny czy poczucie życiowej sprawczości) nawiązują do hipotezy wykluczenia społecznego, tj. koncepcji opisywanej w literaturze psychiatrycznej i psychologicznej, która sugeruje że osoby (lub grupy) wykluczone społecznie są szczególnie narażone na rozwój zaburzeń psychicznych.
Projekt ma pomóc znaleźć odpowiedź na pytanie, czy doświadczenia podobne do psychotycznych pojawiają się częściej u takich właśnie osób oraz jakie mechanizmy psychologiczne pośredniczą między wykluczeniem społecznym a rozwojem ww. doświadczeń. Dodatkowo zaawansowane metody statystyczne, oparte o analizę sieci, umożliwią stworzenie modeli prezentujących przyczynowo-skutkowe systemy zależności pomiędzy badanymi parametrami.