Nauka jest pasją

Poprosiliśmy naukowców, którzy znaleźli się w najnowszej edycji rankingu World’s Top 2% Scientists o wypełnienie krótkiego kwestionariusza dotyczącego głównych obszarów badawczych i osiągnięć naukowych. Wszyscy otrzymali taki sam zestaw pytań. Na początek przedstawiamy badaczy z kategorii obejmującej całokształt dorobku naukowego.  

Prof. dr hab. Marek Jutel

1. Funkcja pełniona na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu

Kieruję Katedrą i Zakładem Immunologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Równocześnie pełnię funkcję dyrektora „ALL-MED” Medyczny Instytut Badawczy. Jestem afiliowanym profesorem na Harvard University School of Public Health, a także dyrektorem Central and Southern European Allergy and Asthma Alliance. Od wielu lat działam również w strukturach międzynarodowych – w latach 2019–2022 pełniłem funkcję prezydenta European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI). Obecnie jestem zastępcą redaktora naczelnego czasopisma „Allergy: European Journal of Allergy and Clinical Immunology”, które jako oficjalne pismo EAACI jest wiodącym czasopismem w dziedzinie alergologii (IF = 12,0 w 2024 r.).

2. Główne obszary zainteresowań badawczych

Moje badania skupiają się na immunologii klinicznej, a w szczególności na mechanizmach rozwoju alergii i astmy oraz na nowoczesnych metodach immunoterapii alergenowej. Ważne miejsce zajmują także innowacyjne, unikatowe w skali światowej badania nad oceną ekspozycji pacjentów na alergeny i inne czynniki środowiskowe. W tym zakresie stosujemy m.in. kabinę do prowokacji alergenowej, która w warunkach kontrolowanych i bezpiecznych pozwala precyzyjnie ocenić reakcje pacjenta na naturalne alergeny.

3. Dlaczego akurat ta dziedzina nauki stała się dla Pana najważniejsza?

Alergie i astma to choroby cywilizacyjne XXI w., dotyczące coraz większej liczby pacjentów i istotnie wpływające na jakość ich życia. To dziedzina, w której wyniki badań bardzo szybko przekładają się na praktykę kliniczną i bezpośrednią pomoc chorym. Świadomość, że dzięki nowoczesnym terapiom i narzędziom diagnostycznym możemy nie tylko łagodzić objawy, ale również wpływać na przebieg choroby, jest dla mnie główną inspiracją do pracy.

4. Które ze swoich osiągnięć uważa Pan za najbardziej przełomowe lub inspirujące?

Za szczególnie ważne uważam moje badania nad mechanizmami tolerancji immunologicznej, które przełożyliśmy na badania translacyjne i kliniczne nad immunoterapią alergenową. W ich efekcie powstały szczepionki nowej generacji oparte na alergenach rekombinowanych, charakteryzujące się większą precyzją i trwałością działania. Przełomowym krokiem w praktyce klinicznej było również wdrożenie nowoczesnych metod diagnostycznych, takich jak kabina do prowokacji alergenowej, która pozwala obiektywnie oceniać reakcje pacjentów i przyspiesza pozyskiwanie danych klinicznych w badaniach nad innowacyjnymi szczepionkami.

5. Które odkrycie, idea lub publikacja innego badacza szczególnie wpłynęły na Pana sposób myślenia o nauce?

Ogromny wpływ miały na mnie badania nad plastycznością układu odpornościowego i możliwością indukowania trwałej tolerancji immunologicznej. Dzięki nim immunoterapia stała się metodą przyczynowego leczenia alergii, a nie tylko łagodzenia jej objawów. Szczególną inspiracją była publikacja w „Journal of Allergy and Clinical Immunology”, która po raz pierwszy na świecie potwierdziła skuteczność szczepionek opartych na alergenach rekombinowanych. W obszarze badań podstawowych przełomem była praca kierowanego przeze mnie międzynarodowego zespołu (Polska, Szwajcaria, Japonia) opublikowana w „Nature” w 2001 r., w której wykazaliśmy, że histamina – w zależności od aktywacji receptora H1 lub H2 – odmiennie wpływa na odpowiedź limfocytów T i produkcję przeciwciał. Wynik ten stał się fundamentem dla rozwoju nowych terapii wykorzystujących sygnały histaminowe do regulacji odporności.

6. Jak Pana badania mogą wpływać na codzienne życie ludzi albo rozwój technologii/społeczeństwa?

Każdy postęp w diagnostyce i terapii oznacza wymierne korzyści dla pacjentów – mniej objawów, ograniczenie stosowania leków doraźnych i większą swobodę w codziennym życiu. W perspektywie społecznej przekłada się to na mniejsze obciążenie systemów opieki zdrowotnej oraz większą aktywność zawodową i edukacyjną osób cierpiących na alergie.

7. Gdyby miał Pan nieograniczone zasoby i zespół, jakie badanie lub projekt chciałby Pan zrealizować?

Chciałbym zrealizować szeroko zakrojony program badań nad prewencją chorób alergicznych, obejmujący zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Kluczowe byłoby monitorowanie dużych populacji od okresu prenatalnego aż po dorosłość, co pozwoliłoby lepiej zrozumieć mechanizmy rozwoju tolerancji immunologicznej. Tylko kompleksowe podejście tego typu daje realną szansę na zahamowanie globalnej epidemii alergii.

8. Jedna rada dla młodych osób, które myślą o karierze naukowej

Kiedy zaczynałem karierę naukową w Bernie w Szwajcarii, otrzymałem radę, którą powtarzam do dziś: „Nauka to pasja.” To zdanie doskonale oddaje sens tej drogi. Badania wymagają cierpliwości, konsekwencji i determinacji, a także otwartości na współpracę międzynarodową. Kluczowe jest również rozpoczęcie pracy w wiodącym ośrodku w danej dziedzinie – nawet jeśli wiąże się to z dużymi wyrzeczeniami. I wreszcie – warto pamiętać, że nauka ma znaczenie tylko wtedy, gdy służy ludziom i realnie poprawia ich życie.