Zielona Uczelnia w Zielonym Mieście

Za nami trzecia edycja konferencji „Zielona Uczelnia w Zielonym Mieście”, zorganizowanej 20 maja br. przez Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu we współpracy z wrocławskimi uczelniami i instytucjami samorządu. Wydarzenie, poświęcone ekologii, zdrowiu i przyszłości naszej planety, zgromadziło ekspertów rożnych dziedzin, osoby odpowiedzialne za środowisko we Wrocławiu, a także wielu zainteresowanych poruszaną problematyką.

– To dla mnie zaszczyt i przyjemność otworzyć konferencję, która na stałe wpisała się w kalendarz wydarzeń, organizowanych we Wrocławiu w trosce o jakość życia jego mieszkańców – mówił podczas otwarcia prof. Tomasz Zatoński, prorektor UMW ds. społecznej odpowiedzialności uczelni. – „Ziemi nie dziedziczymy po naszych przodkach, pożyczamy ją od naszych dzieci” – powiedział Antoine de Saint-Exupéry. To proste zdanie oddaje najlepiej ideę naszej konferencji. Kiedy dwa lata temu sadziliśmy drzewka pod Wydziałem Farmaceutycznym na inauguracji pierwszej edycji „Zielonej Konferencji w Zielonym Mieście”, zapraszałem za rok w to samo miejsce. Dziś jestem głęboko usatysfakcjonowany, że możemy się spotkać w tym miejscu już po raz trzeci, by rozmawiać o tym, jak uczynić nasze miasto miastem zieleni i miejscem zdrowszym do życia.
 
Celem wydarzenia jest nie tylko promocja postaw proekologicznych, ale również dostarczenie rzetelnej, naukowej wiedzy – tak potrzebnej w dobie dezinformacji i rosnących wyzwań klimatycznych. W programie konferencji znalazły się trzy sesje tematyczne, podczas których poruszane były kwestie współistnienia człowieka z naturą, wpływu środowiska miejskiego na nasze zdrowie, a także zrównoważonego rozwoju i innowacyjnych rozwiązań ekologicznych: „Ekologia integralna”, „Uniwersum naturalne” i „Miejskie żywioły”.

Wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne

W ramach pierwszej z nich prof. Błażej Misiak, kierownik Katedry Psychiatrii UMW mówił o wpływie urbanizacji na zdrowie psychiczne, przedstawiając wyniki analiz grupy roboczej Europejskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Naukowcy próbowali zidentyfikować czynniki ryzyka zaburzeń psychicznych, związanych z życiem w miastach. I znaleźli ich całe spektrum.

– To zarówno słaby dostęp do zieleni, jak i ekspozycja na wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia, hałas, wysoką temperaturę, przeludnienie, nierówność dostępu do świadczeń zdrowotnych czy przemoc – wyliczał prof. Błażej Misiak. – Wszystkie te czynniki zwiększają ryzyko zaburzeń psychicznych od depresji po zaburzenia psychotyczne. Na ogół nie jest to związek bezpośredni, ale statystycznie istotny. Urbanizacji nie zatrzymamy: szacuje się, że do 2050 roku aż 68 proc. europejskiej populacji będzie mieszkało w obszarach miejskich. Możemy jednak sprawić, by odbywała się ona w sposób przemyślany, by minimalizować jej negatywne skutki dla ludzkiej psychiki.

By miasto uczynić miejscem bardziej przyjaznym do życia, należy m.in. stwarzać w nim obszary pełne zieleni, służące rekreacji. Europejskie Towarzystwo Psychiatrii niebawem opublikuje wyniki swoich analiz i przedstawi swoje rekomendacje w tej kwestii.

„Zanieczyszczenie środowiska jako czynnik ryzyka udarów mózgu” – to tytuł prelekcji, którą wygłosił prof. Paweł Gać z Katedry i Zakładu Zdrowia Środowiskowego, Medycyny Pracy i Epidemiologii UMW. Okazuje się, że aspekt środowiskowy jest tu niezmiernie istotny.

– Powszechnie wiadomo, że ryzyko udarów mózgu (zwłaszcza najczęstszego udaru niedokrwiennego) jest związane z wysokim ciśnieniem, otyłością, wysoką zawartością glukozy i cholesterolu w organizmie, paleniem papierosów, spożywaniem alkoholu i małą aktywnością fizyczną – tłumaczył prof. Gać. – Tymczasem równie ważne jest zanieczyszczenie powietrza pyłami PM. W tym przypadku wartość ryzyka ocenia się nawet na 20 proc.

Prof. Gać omówił także patomechanizmy, jakie uruchamia życie w zanieczyszczonym środowisku, polegające m.in. na uszkodzeniach oksydacyjnych, indukcji przewlekłego procesu zapalnego czy zaburzeń związanych z układem krzepnięcia.

Co i jak jeść?

W ramach sesji o „ekologii integralnej” dużo miejsca poświęcono także tematom zdrowego odżywiania, w tym diecie planetarnej, wegetariańskiej oraz tzw. lokalnym „superfoods”. Wykładowczynie z UMW wspólnie podjęły się wyzwania obalenia najbardziej rozpowszechnionych mitów oraz przekonań, jakie narosły wokół tematu zdrowego odżywiania.

– Każda dieta, także wegetariańska, może być zdrowa i niezdrowa – podkreślała dr hab. Katarzyna Neubauer, prof. UMW, kierownik Katedry i Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Wewnętrznych UMW. – Najważniejsze, aby była zbilansowana i bogata w nieprzetworzoną żywność.

Wegetarian przestrzegała przed najczęściej popełnianymi błędami żywieniowymi, w tym. zastępowaniem mięsa wyłącznie produktami mlecznymi (co może prowadzić do istotnych niedoborów żelaza, wit. B12 i niezbędnych składników mineralnych), czy niskim spożyciem kwasów z grupy omega-3.

Dr Alicja Basiak-Rasała z Zakładu Badań Populacyjnych i Profilaktyki Chorób Cywilizacyjnych UMW prezentowała dietę planetarną, jako odpowiedź na wyzwania cywilizacyjne, w tym degradację środowiskowa naturalnego.

– Aktualnie produkcja żywności jest jedną z najbardziej eksploatujących środowisko gałęzi gospodarki. Odpowiada za 26 proc. emisji gazów cieplarnianych  – mówiła dr Basiak-Rasała. – Tymczasem aż 94 proc. biomasy ssaków na całym świecie (z wyłączeniem ludzi) to zwierzęta hodowlane.

Dieta planetarna w pełni realizuje zapotrzebowanie na makro i mikroskładniki, a przy tym powstaje w sposób zrównoważony, bez zbędnych obciążeń dla środowiska. Mimo to, zdaniem dr Basiak-Rasały, należy sobie zadać pytanie: czy na pewno może ona być zalecana dla wszystkich, chociażby ze względu na bardzo wysoki koszt wytworzenia? Najważniejszym jednak pytaniem pozostaje kwestia sposobu wprowadzenia diety planetarnej w życie, w obliczu różnorodności klimatycznej, społecznej i kulturowej, tak by chociażby zbliżyć się do zaleceń porozumienia paryskiego.

W tym kontekście jeszcze bardziej wybrzmiały przedstawione w kolejnej prelekcji przez mgr Paulinę Cedro z Katedry i Zakładu Dietetyki i Bromatologii UMW, propozycje zamiany super modnych superfoods na ich lokalne odpowiedniki, np. nasiona lnu jako alternatywa dla nasion chia, borówki i inne owoce jagodowe zamiast jagód acai i goji, czy też kasza jaglana vs. komosa ryżowa.

W trakcie panelu poświęconego zdrowemu odżywianiu nie mogło oczywiście zabraknąć tematu „mikrobiomu”, będącego przedmiotem gwałtownie w ostatnich latach rosnącej liczby badań naukowych i wciąż w niewielkim stopniu zbadanym. 

– Jedno jest pewne i wytyczne żywieniowe są co do tego spójne na całym świecie. Zalecają spożywanie dużych ilości warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych, które powinny stanowić połowę spożywanych pokarmów – podsumowała dr Anna Zubkiewicz-Zarębska z Katedry i Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Wewnętrznych UMW. – Ograniczyć lub całkowicie wyeliminować należy rafinowane produkty zbożowe, cukry złożone, tłuszcze nasycone i żywność wysoko przetworzoną. Pozytywnie na różnorodność mikrobiomu wpływa także sfermentowana żywność i kiszonki.

Muzyka kosmosu i pułapki w cyberświecie

W sesji drugiej „Uniwersum naturalne” można było m.in. „usłyszeć” słońce oraz wybrane planety, jak np. Jowisz – podczas prezentacji dr hab. Adama Porębskiego z Instytutu Kompozycji AMKL.

Prezentowana muzyka, przypominająca ambient, powstała po przetworzeniu przez naukowców danych pobieranych w kosmosie w formie sygnałów elektromagnetycznych. Okazuje się, że każda planeta ma swoją unikalną „ścieżkę dźwiękową”. 

Bardzo dużym zainteresowaniem cieszył się panel dyskusyjny o wpływie dezinformacji i braku wystarczających kompetencji psychospołecznych w cyberświecie na tworzenie się mitów o ochronie środowiska, który poprowadziła dr Jowita Halupczok-Żyła z Katedry Patologii Klinicznej i Doświadczalnej UMW. Zaproszeni goście (Martyna Wilk z Centrum Rozwoju Społecznego i Rafał Gwizd, koordynator Punktu Informacyjnego Komisji Europejskiej we Wrocławiu) radzili, w jaki sposób najskuteczniej przeciwdziałać dezinformacji.  Zalecali np. krytyczne myślenie, sprawdzanie źródeł oraz umiar w korzystaniu z nowych technologii i podłączaniu ich do sieci w każdej sytuacji, nawet gdy nie ma to praktycznego uzasadnienia.  Dodatkowo apelowali o konieczność zadbania o wzrost społecznego zaufania  do autorytetów, szczególnie tych ze świata nauki.

Dla każdego coś pożytecznego

Konferencji towarzyszyły warsztaty dla odbiorców w każdym wieku. Uczniowie I klasy patronackiej Liceum Ogólnokształcącego nr VIII we Wrocławiu dowiedzieli się, jak mszaki stabilizują środowisko, a studenci kierunku lekarskiego ED poznali zasady „zielonej odpowiedzialności” w ochronie zdrowia. Nie zabrakło także atrakcji dla starszych. Podczas warsztatów „Senior w zielonym domu” studenci Uniwersytetu Trzeciego Wieku UMW zgłębiali tajemnice naturalnych recept na zdrowie i przekonali się, że do aktywności fizycznej wystarczy… krzesło.

III edycja konferencji „Zielona Uczelnia w Zielonym Mieście” odbywała się pod honorowym patronatem rektora UMW prof. Piotra Ponikowskiego, a jej partnerami byli: Fundacja Uniwersytetu Medycznego, Hydropolis, Wrocławskie Centrum Rozwoju Społecznego. Patronatu udzieliły liczne instytucje, które mają znaczący wpływ na środowisko:

Fot. Tomasz Walów/Tomasz Modrzejewski