Gruźlica | Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Gruźlica

Choroba wywoływana jest przez bakterie (prątki Mycobacterium tuberculosis), które mogą atakować różne narządy, najczęściej płuca. Rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Zakażeniu może ulec każdy, gdy osoba z aktywną gruźlicą płuc kaszle, kicha lub mówi, uwalniając drobne kropelki zawierające bakterie.
Ta starożytna choroba sięga ponad 9 000 lat wstecz. Choroba osiągnęła szczyt w czasie rewolucji przemysłowej z powodu zatłoczonych miast i złych warunków życia.

^{Płuco ze zmianami gruźliczymi. Przekrój lewego płuca ze zmianami najbardziej nasilonymi w dolnym jego płacie (przełom XIX i XX wieku, Niemcy)}
^{Eksponat z Muzeum Medycyny Sądowej UMW}

CZYNNIK

Bakteria: prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) namnażają się w płucach i z krwią mogą przenieść się do innych narządów.

^{Mikrofotografia mikroskopowa TEM bakterii Mycobacterium tuberculosis, czynnika wywołującego gruźlicę}
^{Źródło: phil.cdc.gov, (PHIL), autor zdjęcia: CDC/Dr George P. Kubica}

OBJAWY
– kaszel, krwioplucie, ból w klatce piersiowej, osłabienie, gorączka, stany podgorączkowe, brak apetytu, utrata masy ciała, poty nocne, osłabienie.

POWIKŁANIA
– odma opłucnowa, ropniak opłucnej, krwotok płucny, zwłóknienie opłucnej, prosówka, gruźlica ośrodkowego układu nerwowego.

PROFILAKTYKA
– szczepienia

SZCZEPIONKA

1882 r. – dr Robert Koch odkrywa bakterię Mycobacterium tuberculosis, potwierdzając zakaźną naturę gruźlicy.
1921 r. – szczepionka BCG, opracowana przez francuskich naukowców Albert Calmette, Camille Guérin.

KALENDARZ szczepień w Polsce

jedna dawka u noworodka jak najszybciej po urodzeniu.

CIEKAWOSTKI

Szczepionka BCG chroni głównie niemowlęta przed najcięższymi postaciami gruźlicy – m.in. gruźliczym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i rozsianą postacią choroby – gruźlicą prosówkową. Na tę postać chorują przede wszystkim niemowlęta, dlatego tak ważne jest szczepienie najmłodszych.
Zapadalność na gruźlicę jest ściśle monitorowana, a leczenie w wielu krajach (w tym w Polsce) obowiązkowe. Dopiero przy znacznym ograniczeniu występowania choroby, dany kraj może zrezygnować z powszechnych szczepień noworodków. W Polsce nie udało się dotychczas wystarczająco ograniczyć choroby.
Istnieje wiele dowodów, że szczepionka BCG wzmacnia ogólną odporność, a nie tylko chroni przed najcięższymi postaciami gruźlicy.
Zdjęcia rentgenowskie klatki piersiowej lub tomografia komputerowa pomagają zidentyfikować uszkodzenia płuc. W obszarach o ograniczonych zasobach, szybkie testy molekularne wykrywają DNA gruźlicy w plwocinie w ciągu kilku godzin.
Gruźlica pozostaje poważnym globalnym zagrożeniem dla zdrowia, napędzanym ubóstwem, przeludnieniem i lekoopornością. Chociaż leczenie i szczepionki uratowały miliony, wyeliminowanie gruźlicy wymaga lepszej diagnostyki, krótszych schematów skuteczniejszego leczenia i równego dostępu do opieki zdrowotnej. Świadomość społeczna i finansowanie badań są kluczowe dla zwalczania tej odwiecznej choroby.

STATYSTYKI

Zgodnie z raportem WHO za 2023 r., gruźlica jest najczęstszą przyczyną śmierci spośród chorób zakaźnych na świecie:

ok 10,8 mln osób chorowało na gruźlicę (znaczny wzrost)
w Europie odnotowano spadek −27 % od 2015 r.
1,25 mln zgonów

W Polsce w 2022 r.:

odnotowano 4 314 przypadków zachorowań na gruźlicę
472 osoby zmarły

źródła: